تحلیل حدیث رفع و تبیین حکم رفع شده در «ما لایعلمون»

سید عارف حسینی

طلبه پایه 10 حوزه علمیه قم، مؤسسه فقهی اصولی کریم اهل بیت علیهم السلام. 1403-1404
چکیده
یکی از اصلی‌ترین ادله‌ی اصل برائت که علمای اصولی به آن استناد کرده‌اند، «حدیث رفع» است که از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است. در این روایت، یکی از مواردی که از امت پیامبر رفع شده، «ما لایعلمون» (آنچه نمی‌دانند) ذکر شده است. اما در مورد معنای «ما موصوله» در این روایت و اینکه دقیقاً چه چیزی رفع شده است، میان علما اختلاف نظر وجود دارد. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی این مسئله پرداخته و در پی تبیین حکم رفع شده در حدیث رفع است. پس از تفکیک میان حکم تشریعی و تکوینی، این نتیجه حاصل شد که آنچه از «ما لایعلمون» رفع می‌شود، صرفاً حکم تکلیفی عملی است که به حکم واقعی آن جهل وجود دارد. از آنجا که اختلاف نظر درباره‌ی اینکه «آیا عملی که انسان نادانسته مرتکب آن می‌شود، اثر وضعی دارد یا نه» منجر به چالش‌های فراوانی در مسائل فقهی و کلامی می‌شود، بررسی این مسئله از اهمیت بالایی برخوردار است.
کلید واژه:

حدیث رفع، حکم وضعی، حکم تکلیفی، اثر وضعی